Ο Σι Τζινπίνγκ αντιμέτωπος με τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις στη χώρα από το 1989
Κινέζοι διαδηλωτές με λευκές κόλλες χαρτί στα χέρια. Ο Σι Τζινπίνγκ βρίσκεται σε δίλημμα: να επιμείνει στην αυστηρή εφαρμογή της πολιτικής για μηδενική COVID και να ρίξει όλο το βάρος στην καταστολή των διαδηλωτών, μετατρέποντας την αναταραχή σε πραγματική κοινωνική έκρηξη, ή να κάνει στροφή 180 μοιρών, διακινδυνεύοντας το προσωπικό του κύρος; Φωτ. EPA / JEROME FAVRE
Την περασμένη Τετάρτη πέθανε, σε ηλικία 96 ετών, ο πρώην πρόεδρος της Κίνας Ζιανγκ Ζεμίν. Αν και προωθήθηκε από τη συντηρητική πτέρυγα της κομματικής ηγεσίας μετά την άγρια καταστολή των συλλαλητηρίων στην κεντρική πλατεία Τιενανμέν του Πεκίνου, το 1989, έμεινε στη συλλογική μνήμη ως ο ηγέτης της χρυσής δεκαετίας, όταν η Κίνα με τους απίστευτους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης και προσέλκυσης ξένων επενδύσεων αναδεικνυόταν σε βιομηχανικό εργαστήρι του κόσμου. Ο θάνατος του Ζιανγκ ήρθε τη στιγμή που ο σημερινός ηγέτης της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ, αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο κύμα κοινωνικής αναταραχής από το 1989, μόλις ένα μήνα μετά την ανάδειξή του από το 20ό συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος σε οιονεί αυτοκράτορα, για να ξεκινήσει την τρίτη προεδρική του θητεία με εξουσίες που ουδείς προκάτοχός του διέθετε μετά τον θάνατο του Μάο Τσετούνγκ. Οι διαδηλώσεις στο Πεκίνο, στη Σαγκάη, στην Γκουανγκτζού και σε άλλα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως και σε δεκάδες πανεπιστημιουπόλεις, είχαν ως κεντρικό στόχο την άρση των παρατεταμένων εγκλεισμών που επιβάλλουν οι Αρχές στο πλαίσιο της στρατηγικής της μηδενικής COVID για την αντιμετώπιση της πανδημίας, στρατηγικής που φέρει την προσωπική σφραγίδα του Σι.
Στο στόχαστρο η ηγεσία
Σε αντίθεση με τη Σοβιετική Ενωση και τις άλλες, ευρωπαϊκές χώρες του ανατολικού μπλοκ, η μαοϊκή και η μεταμαοϊκή Κίνα ήταν συνηθισμένη σε ανοιχτές εκδηλώσεις κοινωνικής διαμαρτυρίας, όπως απεργίες, καταλήψεις, συγκεντρώσεις και συλλαλητήρια. Ωστόσο, κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες οι όποιες εκδηλώσεις λαϊκής δυσαρέσκειας είχαν κατά κανόνα τοπικό χαρακτήρα και έθεταν στο στόχαστρο τοπικούς αξιωματούχους, αφήνοντας στο απυρόβλητο την κεντρική ηγεσία. Αυτή τη φορά, το κύμα των διαδηλώσεων έλαβε εθνικές διαστάσεις και σε κάποιες περιπτώσεις πήγε να αποκτήσει ανοιχτά πολιτικό χαρακτήρα.
Παρ’ όλα αυτά, κάθε σύγκριση με την εξέγερση της Τιενανμέν θα ήταν εξωπραγματική. Το 1989, σε συνθήκες κατάρρευσης του ανατολικού μπλοκ και ανοιχτής διάσπασης στην κομματική ηγεσία ανάμεσα στην, ας πούμε, «γκορμπατσοφική» και στη σκληροπυρηνική πτέρυγα, εκατομμύρια Κινέζοι κατέβηκαν στους δρόμους περισσότερων των 300 πόλεων ζητώντας δημοκρατία. Μόνο στην πλατεία Τιενανμέν του Πεκίνου κατέβηκαν ένα εκατομμύριο άνθρωποι. Στις διαδηλώσεις του περασμένου Σαββατοκύριακου, οι συμμετέχοντες μετριούνταν σε χιλιάδες, σταγόνα στον ωκεανό του 1,4 δισεκατομμυρίου Κινέζων. Η σημερινή κομματική ηγεσία είναι ενωμένη γύρω από τον Σι, η κινεζική νεολαία δεν κοιτάει προς τη Δύση, αλλά αγκαλιάζει τον κινεζικό εθνικισμό και η κοινωνική δυσαρέσκεια απέναντι στους κρατούντες εξακολουθεί να εστιάζεται στους παρατεταμένους εγκλεισμούς που επιβάλλει η πολιτική της μηδενικής COVID.
Για να λέμε την αλήθεια, η Κίνα δεν ήταν η μόνη που επέλεξε αυτή τη στρατηγική. Πολλές ασιατικές χώρες, αλλά και η Νέα Ζηλανδία και η Αυστραλία, επέβαλαν επίσης αυστηρά και παρατεταμένα lockdowns στην πρώτη φάση της πανδημίας, όταν δεν ήταν ακόμη διαθέσιμα αποτελεσματικά εμβόλια. Από κάποιο σημείο και πέρα, όμως, ειδικά από τη στιγμή που ήρθαν τα εμβόλια, η υπομονή άρχισε να εξαντλείται. Υπερβολές όπως το απάνθρωπο lockdown μηνών ολόκληρων στη Σαγκάη έκαναν τα πράγματα χειρότερα. Με την οικονομική δραστηριότητα να συστέλλεται λόγω των περιοριστικών μέτρων, την ανεργία της νεολαίας να ανεβαίνει στο 20% και τα κέρδη των επιχειρήσεων να καταρρέουν, διαμορφώθηκε ένα ευρύ κοινωνικό μέτωπο που ζητούσε άρση των περιορισμών. Ωστόσο οι ελπίδες που έτρεφαν πολλοί για αλλαγή πολιτικής από το 20ό συνέδριο του Κ.Κ. Κίνας διαψεύστηκαν. Η μεγάλη εργατική εξέγερση στο βιομηχανικό συγκρότημα της Foxconn στην Τσανγκτσού, που κατασκευάζει τα iPhones και τα iPads της Apple, ήταν ο προπομπός αυτών που θα επακολουθούσαν. Η φονική πυρκαγιά στο Οουρουμτσί της επαρχίας Σιντζιάνγκ, που στοίχισε τη ζωή δέκα ανθρώπων, έδρασε ως ο τελικός πυροκροτητής των διαδηλώσεων, καθώς πολλοί πίστεψαν ότι οι δρακόντειοι περιορισμοί εμπόδισαν τα πυροσβεστικά και σωστικά συνεργεία να φτάσουν έγκαιρα στον προορισμό τους.
Τα διλήμματα του Σι
Υπό αυτές τις συνθήκες, ο Σι Τζινπίνγκ αντιμετωπίζει σοβαρά διλήμματα. Αν επιμείνει στην αυστηρή εφαρμογή της πολιτικής για μηδενική COVID και ρίξει όλο το βάρος στην καταστολή των διαδηλωτών, κινδυνεύει να μετατρέψει την αναταραχή σε πραγματική κοινωνική έκρηξη. Από την άλλη, αν κάνει στροφή 180 μοιρών, διακινδυνεύει όχι μόνο το προσωπικό του κύρος, αφού θα είναι σαν να ομολογεί ότι η πολιτική του απέτυχε, αλλά μια σοβαρή, ανθρωπιστική κρίση. Καθώς η πανδημία βρίσκεται σε έξαρση σε περίπου 80 πόλεις, η απότομη άρση των περιορισμών απειλεί να οδηγήσει σε κατάσταση ασφυξίας τα νοσοκομεία και να προκαλέσει πολλά εκατομμύρια θύματα του ιού. Αρκετά δυτικά μέσα κατηγόρησαν τον Σι ότι λόγω της εθνικιστικής του αγκύλωσης αρνήθηκε να εισαγάγει στη χώρα από τη Δύση τα νέου τύπου εμβόλια mRNA της Pfizer και της Moderna και περιορίστηκε στα χαμηλότερης αποτελεσματικότητας κινεζικά. Η κριτική αυτή φαίνεται αστήρικτη. Οπως έγραψε η Le Figaro, η αποτελεσματικότητα των κινεζικών εμβολίων ύστερα από τρεις δόσεις είναι εφάμιλλη των δυτικών. Αλλα είναι τα υπαρκτά προβλήματα της Κίνας: Πρώτον, ότι το ποσοστό εμβολιασμού στις μεγάλες και πιο ευάλωτες ηλικίες παραμένει χαμηλό και, δεύτερον, ότι η γενική ανοσία του πληθυσμού είναι πολύ περιορισμένη αφού, λόγω lockdown, μικρό ποσοστό εκτέθηκε στον ιό.
Για την ώρα, η κινεζική ηγεσία φαίνεται να προσανατολίζεται στην παραδοσιακή τακτική του ροπάλου και του καρότου, με συγκρατημένα μέτρα καταστολής και κατά περίπτωση χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων, ιδίως στις πόλεις που υπέφεραν περισσότερο από τα lockdowns, μείωση των τεστ στον γενικό πληθυσμό και επιτάχυνση των ρυθμών εμβολιασμού. Σε πρώτο χρόνο, η τακτική αυτή φαίνεται να αποδίδει καθώς, ύστερα από τη μεγάλη έκρηξη του Σαββατοκύριακου, οι διαδηλώσεις περιορίστηκαν. Ωστόσο εξαιρέσεις όπως εκείνη της Γκουανγκτζού, ενός από μεγαλύτερα βιομηχανικά κέντρα της χώρας, όπου την Τετάρτη σημειώθηκαν εκτεταμένες συγκρούσεις διαδηλωτών – αστυνομίας, υποδηλώνουν ότι καινούργιες αναζωπυρώσεις βρίσκονται πάντα στην ημερήσια διάταξη.
Ο θάνατος του Ζιανγκ Ζεμίν
Σε αυτήν τη συγκυρία, ο θάνατος του Ζιανγκ Ζεμίν ήρθε να προσθέσει άλλον έναν πονοκέφαλο στον Σι Τζινπίνγκ, ο οποίος καλείται να πρωτοστατήσει στις τελετές τιμής για τον πολύ διαφορετικό προκάτοχό του. Οι συνειρμοί με το 1989 είναι, από αυτή την άποψη, δυσοίωνοι. Την αφορμή για τις τότε διαδηλώσεις είχε δώσει ο θάνατος του Χου Γιαομπάνγκ, γενικού γραμματέα του ΚΚΚ μέχρι το 1987, ο οποίος, παρότι δεν ήταν και τόσο δημοφιλής όσο βρισκόταν στην εξουσία, έγινε ήρωας και σύμβολο των εξεγερμένων με τον θάνατό του. Θα μπορούσε να συμβεί κάτι ανάλογο με τον Ζιανγκ; Δύσκολο, αλλά ποτέ δεν ξέρει κανείς.
kathimerini.gr, Πέτρος Παπακωνσταντίνου
