Μόλις πριν από λίγα χρόνια, η Ελλάδα θεωρούνταν το μαύρο πρόβατο της Ευρώπης – σήμερα, η οικονομία της χώρας αναπτύσσεται ταχύτερα από τα περισσότερα άλλα κράτη της ΕΕ. Τι μπορούμε να μάθουμε από τους Έλληνες;
Επί εβδομάδες, η κυβέρνηση διαφωνούσε για την τρύπα δισεκατομμυρίων ευρώ στον προϋπολογισμό, παρόλο που η λύση θα ήταν τόσο απλή: Η Γερμανία θα μπορούσε απλώς να πουλήσει τα νησιά της, πρότεινε τις προάλλες ο Παναγιώτης Λαφαζάνης. Ηταν μόνο κατά το ήμισυ σοβαρός, αλλά ο πρώην υπουργός της αριστερής κυβέρνησης Τσίπρα στην Ελλάδα δεν έκρυψε τη σχολαστική του ευθυμία: “Η ζωή είναι εκδικητική”, δήλωσε στην εφημερίδα Bild. “Η Γερμανία θα βιώσει τώρα αυτό που επέβαλε στην Ελλάδα”.
Αυτό είναι καλό. Το πλάγιο χτύπημα του Λαφαζάνη δεν είναι τυχαίο: “Γιατί δεν πουλάτε τα νησιά σας, χρεοκοπημένοι Έλληνες;” ήταν ο τίτλος της Bild την άνοιξη του 2010, όταν η Αθήνα απειλούσε να πνιγεί κάτω από το γιγαντιαίο βουνό του χρέους της. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η Ελλάδα θεωρούνταν το προβληματικό παιδί της Ευρώπης, το μαύρο πρόβατο που κατάφερε να τρυπώσει στην ευρωζώνη μόνο παραποιώντας τα στοιχεία για το έλλειμμά της. Αλλά τώρα, 14 χρόνια αργότερα, η χώρα θεωρείται πρότυπο μαθητή – και η Γερμανία ο “άρρωστος της Ευρώπης”: τουλάχιστον αυτό λένε τα ξένα μέσα ενημέρωσης από τότε που ο Economist ξεκίνησε τη συζήτηση το περασμένο καλοκαίρι. Πριν από λίγες εβδομάδες, ωστόσο, το βρετανικό επιχειρηματικό περιοδικό ανέδειξε την Ελλάδα για δεύτερη συνεχόμενη φορά ως την καλύτερη οικονομία του 2023. Οι αναλυτές έκαναν λόγο για ένα “αξιοσημείωτο” αποτέλεσμα.
Η Ελλάδα σε ανοδική πορεία – ακόμη και πριν από έναν “μεγαλοκύκλο ύφεσης”;
Η χώρα που χρειάστηκε να διασωθεί από τη χρεοκοπία πριν από μερικά χρόνια με δάνεια συνολικού ύψους 289 δισεκατομμυρίων ευρώ θεωρείται πλέον επισήμως και πάλι σταθερή: τους τελευταίους μήνες, δύο από τους μεγαλύτερους διεθνείς οίκους αξιολόγησης χαρακτήρισαν την Ελλάδα και πάλι αξιόχρεη. Η τράπεζα Barclays προβλέπει μάλιστα έναν “μεγα-κύκλο” για τη χώρα, μια μακροχρόνια οικονομική άνθηση. Η ελληνική οικονομία αναπτύσσεται ήδη δύο φορές ταχύτερα από τον μέσο όρο της ευρωζώνης: το 2022, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) αυξήθηκε κατά 5,9%. Τα κράτη μέλη της ΕΕ μαζί πέτυχαν 3,4%, ενώ η Γερμανία μόνο 1,8%. Παρεμπιπτόντως, η Ελλάδα μπόρεσε επίσης να αποπληρώσει πρόωρα ορισμένα από τα δάνεια βοήθειας.
Από το 2013, η Ελλάδα έχει επίσης μειώσει στο μισό την παραοικονομία της, όπως πιστοποίησε πρόσφατα το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) – από το 30% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος σε μόλις 16% το 2021. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι λόγοι για αυτό περιλαμβάνουν την αυστηρότερη δίωξη του οικονομικού εγκλήματος και τον περιορισμό των συναλλαγών με μετρητά στα 500 ευρώ. Η τεράστια παραοικονομία ήταν ένας λόγος για την κρίση του δημόσιου χρέους.
Οικονομία στην Ελλάδα: Από τον τουρισμό στην τεχνολογία
Η σημαντικότερη πηγή εισοδήματος είναι ο τουρισμός. Το 2023, η Ελλάδα υποδέχθηκε περισσότερους παραθεριστές από ποτέ: τα έσοδα ύψους 20 δισεκατομμυρίων ευρώ αποτέλεσαν νέο ρεκόρ, ενώ φέτος αναμένεται νέο ιστορικό υψηλό. Αλλά η Ελλάδα θέλει περισσότερα. Η κρίση με τον κοροναϊό κατέστησε σαφές ότι η χώρα είναι πολύ μονόπλευρα επικεντρωμένη στον τουρισμό. Τώρα θέλει να γίνει το τεχνολογικό προπύργιο της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η Microsoft κατασκευάζει κέντρο δεδομένων αξίας ενός δισεκατομμυρίου ευρώ ανατολικά της Αθήνας. Άλλοι τεχνολογικοί κολοσσοί, όπως η Cisco, η Google, η Meta και η Amazon, πιέζουν επίσης στην ελληνική αγορά, ορισμένοι από αυτούς επενδύοντας δισεκατομμύρια. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα σχεδιάζουν τεράστια κέντρα δεδομένων στην Ελλάδα. Η Pfizer σχεδιάζει ένα ερευνητικό κέντρο 650 εκατομμυρίων ευρώ για τεχνητή νοημοσύνη και αναλύσεις μεγάλων δεδομένων στη Θεσσαλονίκη.
Ευρωζώνη: “Η Ελλάδα κάλυψε γρήγορα το κενό”
“Η Ελλάδα κατάφερε να καλύψει το χαμένο έδαφος γρήγορα”, εξηγεί ο Γενς Μπάστιαν από το Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Ασφάλειας, “αν και από πολύ χαμηλό σημείο εκκίνησης”. Ο Μπάστιαν ζει στην Ελλάδα τις τελευταίες δύο δεκαετίες και ήταν μέλος της “Ομάδας Δράσης της ΕΕ για την Ελλάδα” στο αποκορύφωμα της κρίσης. “Οι άνθρωποι στο εξωτερικό δικαίως εκπλήσσονται με το πόσο γρήγορα η Ελλάδα μπόρεσε να ανακάμψει – αλλά για τους ίδιους τους Έλληνες, κάθε άλλο παρά γρήγορα ήταν”, λέει ο Bastian. Ο πληθυσμός έπρεπε να πληρώσει υψηλό τίμημα για την επιστροφή.
“Με το ξέσπασμα της κρίσης, όλα ανατράπηκαν: Ξαφνικά οι άνθρωποι βρέθηκαν αντιμέτωποι με έως και 30% λιγότερες αποδοχές, απώλειες θέσεων εργασίας, υψηλότερη ηλικία συνταξιοδότησης και, πάνω απ’ όλα, το ερώτημα: γιατί συμβαίνουν όλα αυτά; Ποιος είναι υπεύθυνος;” Μέχρι σήμερα, λέει ο Bastian, υπάρχουν πάντα νέες αλληλοκατηγορίες για το ποιος έφερε την κρίση στη χώρα. Τα εσωτερικά πολιτικά προβλήματα εξακολουθούν να είναι “πολύ παρόντα”. Το ποσοστό ανεργίας είναι τώρα λίγο πάνω από το εννέα τοις εκατό – το δεύτερο υψηλότερο στην ΕΕ μετά την Ισπανία. “Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάτε: Υπήρξαν επίσης ποσοστά της τάξης του 25%”, λέει ο Bastian. Το γεγονός ότι βρισκόμαστε τώρα σε μονοψήφιο ποσοστό είναι ήδη “μια τεράστια επιτυχία”.
Εκτός από τις σκληρές επιταγές λιτότητας των δανειστών, μια νέα οικοδομική έκρηξη άνοιξε επίσης το δρόμο για την έξοδο από την κρίση. Οι ξένοι επενδυτές εκμεταλλεύτηκαν τις τιμές ευκαιρίας κατά τη διάρκεια της κρίσης και διοχέτευσαν όλο και περισσότερα χρήματα στην ελληνική αγορά ακινήτων. Οι Αμερικανοί, οι Βρετανοί και οι Γερμανοί ειδικότερα ενδιαφέρονται για εξοχικές κατοικίες, πολυτελή διαμερίσματα και ακίνητα για συνταξιοδότηση. Η Ελλάδα, από την άλλη πλευρά, προσελκύει τους επενδυτές με ελκυστικά φορολογικά κίνητρα και 300 ημέρες ηλιοφάνειας το χρόνο.
Η Ελλάδα δεν έχει ακόμη ξεπεράσει την οικονομική κρίση
Παρά την ανάκαμψη, η Ελλάδα δεν έχει ακόμη βγει από την κρίση, λέει ο Jens Bastian. Το βουνό του χρέους έχει συρρικνωθεί, αλλά εξακολουθεί να είναι τεράστιο για τα δεδομένα της ΕΕ: με 160% της ετήσιας οικονομικής παραγωγής, είναι ένα από τα υψηλότερα στον κόσμο. Η χώρα παλεύει επίσης με χρόνια προβλήματα στις υποδομές της. Το σιδηροδρομικό δυστύχημα πριν από ένα χρόνο συμβολίζει αυτό το γεγονός. 57 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους όταν συγκρούστηκαν ένα τρένο υπεραστικών γραμμών και ένα τρένο εμπορευμάτων. Η κατηγορία ήταν ότι οι γραμμές δεν είχαν συντηρηθεί σωστά. Μπαστιάν: “Το ατύχημα αποκάλυψε πόσα δομικά προβλήματα εξακολουθούν να υπάρχουν στην Ελλάδα”.
Η δυσαρέσκεια είναι αισθητή: Στον Δείκτη Καλύτερης Ζωής του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), η Ελλάδα σημειώνει χαμηλές βαθμολογίες. Σε μια κλίμακα έως 10, η ικανοποίηση του πληθυσμού βαθμολογείται μόλις με 5,8. Ο κύριος λόγος για αυτό είναι το χαμηλό μέσο εισόδημα: Αυτό ανέρχεται σε μόλις πάνω από 19.000 ευρώ καθαρά κατά κεφαλήν ετησίως. Τα μέτρα λιτότητας μπορεί να βοήθησαν τη χώρα να σταθεί ξανά στα πόδια της, αλλά βρίσκονται ακόμη στα κόκαλα του ελληνικού πληθυσμού, λέει ο Jens Bastian. Ο καθένας πρέπει ακόμη να “κάνει το κομμάτι του”, λέει. “Αυτό είναι μια κληρονομιά των χρόνων της κρίσης”.
