Το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) αποκτά όλο και πιο ισχυρά ερείσματα στη γερμανική πολιτική. Πώς έγινε από ένα ελάχιστα γνωστό ευρωσκεπτικιστικό κόμμα μια εξέχουσα πολιτική δύναμη μέσα σε μία μόνο δεκαετία;
Πριν από δέκα χρόνια, στις 6 Φεβρουαρίου 2013, μια ομάδα δυσαρεστημένων ευρωσκεπτικιστών ίδρυσε ένα νέο κόμμα ως όχημα διαμαρτυρίας κατά της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης και διασώσεων σε οικονομίες που αντιμετωπίζουν προβλήματα.
Η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) – ένα λογοπαίγνιο με τον ισχυρισμό της Άνγκελα Μέρκελ ότι δεν υπήρχε “εναλλακτική λύση” στην οικονομική βοήθεια για την Ελλάδα – ήταν σχέδιο του καθηγητή οικονομικών Bernd Lucke, του δημοσιογράφου Konrad Adam και του πρώην μέλους του CDU Alexander Gauland.
Συνδύαζε τα οικονομικά της ελεύθερης αγοράς με εκκλήσεις για μια ομαλή έξοδο από την Ευρωζώνη, αλλά το στεγνό οικονομικό μήνυμα περιορίστηκε σε μεγάλο βαθμό σε ένα ακροατήριο περιθωριακών ακαδημαϊκών σε αποπνικτικά δωμάτια και αίθουσες διαλέξεων.
Μια δεκαετία μετά – καθώς το κόμμα γιορτάζει τη δέκατη επέτειό του – τα τρία ιδρυτικά μέλη έχουν αποχωρήσει και το κόμμα είναι σχεδόν αγνώριστο.
“Αρχικά υπήρχε μια ατζέντα: Ευρωσκεπτικισμός”, δήλωσε ο πολιτικός επιστήμονας Florian Hartleb στο πόντκαστ Germany in Focus του The Local. “Αλλά όλοι οι πρώην ηγέτες έχουν αποχωρήσει από το κόμμα και το AfD είναι πλέον αυτό που περιγράφουμε εντός της Ευρώπης ως ριζοσπαστικό δεξιό, λαϊκιστικό ή, ακόμη και τώρα, εξτρεμιστικό κόμμα”.
Την ίδια στιγμή, λέει ο Hartleb, το AfD έχει γίνει μια αναμφισβήτητα ισχυρή δύναμη στη γερμανική πολιτική. Έχουν εισέλθει στο εθνικό κοινοβούλιο, έχουν εξαπολύσει ένα κύμα υποστήριξης σε ανατολικογερμανικά κρατίδια όπως η Σαξονία και το Βρανδεμβούργο και στη Θουριγγία έχουν γίνει ακόμη και το μεγαλύτερο κόμμα.
Αυξανόμενη υποστήριξη
Πώς, λοιπόν, άλλαξε τόσο πολύ το πρόσωπο του AfD τα τελευταία δέκα χρόνια – και πώς κατάφερε να αποκτήσει τόσο ισχυρή επιρροή στη γερμανική πολιτική;
Σύμφωνα με τον Hartleb, υπάρχουν πολλαπλές απαντήσεις σε αυτό: από την πανδημία του Covid μέχρι την απογοήτευση από την αριστερή πολιτική.
Ωστόσο, δεν είναι δύσκολο να εντοπίσουμε τη μεγαλύτερη άνοδο της υποστήριξης του AfD στην μεταναστευτική κρίση του 2015.
“Είναι πολύ απλό: το καλοκαίρι του 2015, το AfD βρισκόταν στο 3% στις δημοσκοπήσεις”, λέει. “Στη συνέχεια, αφού ξεκίνησαν όλα, το φθινόπωρο και τον χειμώνα του 2015 και του 2016, το AfD μπήκε σε όλα τα κρατικά κοινοβούλια και τελικά και στην Μπούντεσταγκ”.
Όπως το βλέπει ο Hartleb, η εισροή Σύρων προσφύγων στη Γερμανία -σε συνδυασμό με τη φαινομενική απροθυμία της κυρίαρχης πολιτικής να ασχοληθεί με το θέμα- κατέληξε να δώσει ένα άνοιγμα στο AfD.
“Φυσικά, το θέμα της μετανάστευσης είναι πολύ ευαίσθητο στη Γερμανία”, εξηγεί ο Hartleb. “Τα τελευταία χρόνια είχαμε ισλαμιστικές επιθέσεις στη Γερμανία, αλλά επειδή το θέμα είναι τόσο ευαίσθητο, οι υπεύθυνοι για τη λήψη πολιτικών αποφάσεων προσπαθούν να μην κάνουν καμία σύνδεση μεταξύ της μετανάστευσης και των εγκλημάτων, και αυτό στην πραγματικότητα δίνει στο AfD ένα βήμα”.
Τον χειμώνα του 2015, μετά την αντιστροφή της πολιτικής τους τύχης, ο συνιδρυτής του AfD Gauland θα προχωρούσε στο να περιγράψει την κρίση ως “δώρο” για το κόμμα.
Εξτρεμιστικές ιδεολογίες
Μια άλλη βασική αλλαγή που βοήθησε το AfD να κερδίσει υποστήριξη -ιδιαίτερα στα ανατολικά κρατίδια- είναι το γεγονός ότι βρήκε τρόπο να συνδεθεί σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.
“Στην αρχή, το AfD ήταν περισσότερο ένα κόμμα-φάντασμα, οπότε δεν γνωρίζατε τους ηγέτες, δεν γνωρίζατε τους ανθρώπους που έβαζαν υποψηφιότητα, δεν ήταν σε συλλόγους, δεν ήταν δημόσια πρόσωπα”, λέει ο Hartleb.
“Τώρα, τρεις δεκαετίες μετά την επανένωση, εξακολουθούμε να βλέπουμε ένα χάσμα Δύσης-Ανατολής, και όπως ακριβώς και το μετακομμουνιστικό κόμμα (Die Linke), βλέπουμε ότι το AfD είναι ιδιαίτερα ισχυρό σε τοπικές περιοχές – οπότε ουσιαστικά αύξησαν την υποστήριξή τους με τοπικές προσωπικότητες”.
Μια τέτοια προσωπικότητα είναι ο Björn Höcke. Γεννημένος στη Θουριγγία -όπου το AfD είναι μια εξέχουσα δύναμη- ο Höcke έχει γίνει μια ανθεκτική αλλά αμφιλεγόμενη προσωπικότητα στη γερμανική πολιτική, προκαλώντας αντιδράσεις με τις εθνικιστικές του απόψεις και τις δηλώσεις του που προωθούν την εθνοτική ομοιογένεια στη Γερμανία.
Ο πολιτικός του AfD προκάλεσε επίσης σάλο το 2017, αφού χαρακτήρισε το Μνημείο του Ολοκαυτώματος του Βερολίνου “μνημείο ντροπής” και ζήτησε να μπει τέλος στην κουλτούρα μνήμης της μεταναζιστικής εποχής της Γερμανίας.
Αυτές τις ημέρες, η ακροδεξιά πτέρυγα του κόμματός του – Der Flügel – θεωρείται ευρέως ότι κινεί τα νήματα στο AfD. Πρόκειται για μια πτέρυγα του κόμματος που ο Χάρτλεμπ χαρακτηρίζει “επικίνδυνη” – σε τέτοιο βαθμό που τα μέλη της υπόκεινται σε παρακολούθηση από τις γερμανικές αρχές.
Το κόμμα έχει επίσης δεσμούς με το εξτρεμιστικό κίνημα Reichsbürger (Πολίτες του Ράιχ) – ή κρατικοδίαιτο κίνημα: μια ομάδα που υποστηρίζει ότι η σύγχρονη Γερμανία δεν είναι νόμιμο κράτος, αλλά μάλλον υποτελές των συμμαχικών δυνάμεων μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τον Δεκέμβριο, το κίνημα συνδέθηκε με μια ακροδεξιά συνωμοσία για την ανατροπή της γερμανικής δημοκρατίας και ένας πρώην πολιτικός του AfD ήταν ένα από τα πρόσωπα που βρίσκονταν στο επίκεντρο αυτής της συνωμοσίας.
Όμως, παρά τη μετάβαση από την ευρωσκεπτικιστική στη δεξιά λαϊκιστική, ακόμη και εξτρεμιστική πολιτική, ο Hartleb σημειώνει ότι οι προσπάθειες να αποκλειστεί το AfD από το γερμανικό πολιτικό σύστημα απέτυχαν.
“Από την άποψη της φιλελεύθερης δημοκρατίας, αλλά και για την προστασία του συντάγματός μας, τίποτα δεν έχει αποδώσει”, λέει. “Το AfD είναι ισχυρό – έγινε ισχυρότερο υπό το φως της πανδημίας – και αυτή τη στιγμή το AfD είναι η ισχυρότερη δύναμη στη Θουριγγία, απ’ όπου κατάγεται ο Björn Höcke”.
Αποκλεισμός
Καθώς περίπου 300 μέλη του κόμματος συγκεντρώθηκαν στην πόλη Königstein της Έσσης για να γιορτάσουν τη δεκαετή επέτειο του AfD στις 6 Φεβρουαρίου, το μήνυμα της επικεφαλής του κόμματος, Alice Weidel, ήταν: “Είμαστε εδώ για να μείνουμε”.
Τα υπόλοιπα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα στη Γερμανία έχουν όλα κατηγορηματικά αποκλείσει τη συνεργασία με το AfD σε συνασπισμό, πράγμα που σημαίνει ότι -εκτός αν αποκτήσουν απόλυτη πλειοψηφία- είναι πιθανό να αποκλειστούν από την κυβέρνηση στο άμεσο μέλλον.
Αλλά σύμφωνα με τον Hartleb, το κόμμα είναι πιθανό να καταλάβει εξέχουσα θέση στη γερμανική πολιτική για πολλά χρόνια ακόμα, παρά τις προσπάθειες περιθωριοποίησής του.
”Ήρθαν για να μείνουν, επειδή υπάρχει ένα κενό στο κομματικό σύστημα”, λέει. “Ο Hendrik Wüst, ο πρωθυπουργός του κρατιδίου της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, είπε ουσιαστικά πριν από μερικούς μήνες ότι το CDU δεν είναι πια συντηρητικό κόμμα, οπότε βλέπουμε ότι υπάρχει κάποιου είδους ζήτηση, καθώς και μια νοσταλγία για να έχουμε πίσω τις παλιές καλές εποχές”.
Αυτό – σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα σχετικά με τη μελλοντική κατεύθυνση και τη θέση της Γερμανίας στην παγκόσμια σκηνή – θα συνεχίσει να δίνει στο AfD μια θέση στη γερμανική πολιτική.
“Το AfD είναι ένα δεξιό ριζοσπαστικό κόμμα και θα έβλαπτε τη φήμη (της Γερμανίας) αν έμπαινε στην κυβέρνηση”, λέει ο Hartleb. “Είναι επίσης επικίνδυνοι από την άποψη ότι πολώνουν την κοινωνία και ασχολούνται με fake news.
“Αλλά υπάρχουν πολλά εμπόδια και αβεβαιότητες και γι’ αυτό το AfD θα παραμείνει. Θα αποκλειστούν, αλλά θα συνεχίσουν να αποτελούν σημαντικό παράγοντα στη γερμανική πολιτική”.
thelocal.de
